Skutki zmian klimatycznych

Pamiętacie jeszcze jak wygląda zima? Ale nie taka, jaką mamy teraz, tylko prawdziwa, z dużą ilością śniegu i ujemnymi temperaturami przez 2 miesiące. My jeszcze pamiętamy, jednak dzieci urodzone już w XXI w. będą mogły obejrzeć zimę na starych zdjęciach albo w Internecie. Ale nie myślcie sobie, że to jedyne skutki zmian klimatycznych.

Sami jesteśmy sobie winni

O tym, że średnia temperatura powierzchni Ziemi wzrasta pisaliśmy, gdy rozpoczynała się 21. Konferencja Klimatyczna. Temperatura wzrasta, bo to my się do tego przyczyniamy, emitując do atmosfery nadmierne ilości gazów cieplarnianych. Naukowcy z IPCC mają aż 95% pewności, że za globalne ocieplenie i związane z nim skutki zmian klimatycznych odpowiada człowiek. Skutków tych zmian doświadczamy już od lat, ale sami przyznacie, że w ostatnich czasach częstotliwość występowania różnych katastrof naturalnych i ekstremalnych zjawisk pogodowych znacząco się zwiększyła.

skutki_zmian_klimatycznych_wykres_IPCC_AR4
Skutki zmian klimatycznych / Źródło: IPCC AR4

Skoro wzrasta temperatura na Ziemi, to lodowce muszą topnieć na większą skalę. Woda z topniejących lodowców powoduje, że podnosi się poziom morza na całym świecie (w jednych miejscach mniej, w innych więcej). Dodatkowo jeszcze na półkuli północnej pokrywa śnieżna konsekwentnie się zmniejsza. To nie są wizje szalonych naukowców – to rzeczywiste dane z tysięcy punktów pomiarowych. Co gorsza, jest jeszcze więcej negatywnych konsekwencji postępujących zmian klimatycznych.

Gdzie jest śnieg?

Dziwicie się, że pytamy, gdzie jest śnieg, skoro obecnie pół Polski jest nieco przysypane. To sprawdźmy może, jak zaśnieżone były Europa i Azja w minione Boże Narodzenie, a jak to wyglądało kilkanaście lat wcześniej.

snieg_europa_2001_2015
Pokrywa śnieżna w Eurazji 25.12.2001 i 25.12.2015 / Źródło: NCDC NOAA Snow Cover Maps

Zazwyczaj w Polsce zima (ale nie kalendarzowa) zaczynała się mniej więcej 1 grudnia. Ostatnio meteorolodzy, na podstawie wieloletnich obserwacji, dochodzą do wniosku, że początek zimy (czyli opadów śniegu i średniej temperatury poniżej zera) zbiega się raczej z początkiem nowego roku. Same dane dotyczące średniej temperatury na przełomie 2014/2015 obrazują, że jest cieplej niż drzewiej bywało, nawet o ponad 2oC na przeważającym obszarze Polski.

zima_IMGW
Temperatury średnie dla zimy 2014/2015 / Źródło: IMGW

Zabójcze fale upałów

Skoro mamy cieplejsze zimy, to w okresie letnim też można się spodziewać wyższych niż zazwyczaj temperatur. Parafrazując klasyka, jak jest lato, to musi być ciepło. Ta teza pokrywa się z badaniami na temat występowania fal upałów w Europie od roku 1950. Naukowcy stworzyli specjalny wskaźnik (HWMId – heat-wave magnitude index daily), który łączy ze sobą temperatury przewyższające długoletnią średnią wraz z czasem ich występowania oraz anomaliami temperatur podczas fal upałów. Na tej podstawie powstało ciekawe zestawienie pokazujące skalę występowania fal upałów wraz z wycinkami z amerykańskich gazet opisujących te zdarzenia (uwaga na inną skalę temperatury!).

heat_wave_index
Fale upałów 1951-2015 / Źródło: Top ten European heatwaves (…)

Najgorsze jednak w tym wszystkim jest to, że według tych samych naukowców i ich modeli klimatycznych, mogą nas czekać jeszcze gorsze fale upałów niż do tej pory doświadczaliśmy. I nie mówimy tu o temperaturach, jakie mieliśmy zeszłego lata, tylko o dużo wyższych.

fale_upalow_w_przyslosci
Fale upałów w przyszłości / Źródło: Top ten European heatwaves (…)

Jeszcze więcej ekstremalnych zjawisk pogodowych

Poza mniejszą ilością śniegu i gorącymi latami można się spodziewać również, że inne zjawiska pogodowe przybiorą na sile. Ostatni raport IPCC przewiduje, że znacząco wzrośnie częstotliwość występowania powodzi. Wprawdzie w naszym regionie naukowcy przewidują, że ryzyko powodzi zbliżonej do tej z 1997 roku znacząco się zmniejszy, ale większa część świata będzie narażona na gigantyczne powodzie zdecydowanie częściej niż obecnie, nawet co kilka-kilkanaście lat.

powodzie
Częstotliwość występowania powodzi / Źródło: IPCC AR5

Raport FAO (czyli Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa) dotyczący wpływu katastrof naturalnych na rolnictwo pokazuje natomiast, że w ciągu ostatnich 30 lat częstotliwość występowania katastrof naturalnych wzrosła mniej więcej o połowę. Straty ekonomiczne z nimi związane wyniosły 1,5 biliona dolarów w okresie 2003-2013. Z powodu różnego rodzaju katastrof i ekstremalnych zjawisk pogodowych w krajach rozwijających się ucierpiało ok. 2 miliardów ludzi.

katastrofy_naturalne_1980-2014_FAO
Liczba katastrof naturalnych 1980-2014 / Źródło: FAO

Poważne zmiany w ekosystemach

Wszystkie wcześniej wymienione skutki zmian klimatycznych wpływają na całe ekosystemy – ludzi, zwierzęta i rośliny. Z analiz dostępnych wyników badań przeprowadzonych przez IPCC wynika, że wiele gatunków lądowych, wodnych i morskich musiało zmienić swoje miejsca „zamieszkania”, przestawić się na inny tryb aktywności albo znaleźć inne trasy migracyjne właśnie z powodu zmieniającego się klimatu. W konsekwencji część gatunków może na zawsze zniknąć z naszej planety.

Drzewa w niektórych częściach świata zaczynają szybciej obumierać. Oceany pochłonęły ponad 90% energii pochodzącej z globalnego ocieplenia w okresie 1971-2000 (przy 1% zakumulowanej energii w atmosferze), co powoduje między innymi podgrzewanie się warstw powierzchniowych i w konsekwencji zmiany w liczebności organizmów morskich. Rafy koralowe zaczęły już blaknąć, a liczebność występujących tam do tej pory gatunków zaczęła się zmniejszać.

Jednym ze skutków globalnego ocieplenia może być również zmniejszenie skuteczności niektórych pestycydów. Najnowsze badania przeprowadzone na Uniwersytecie Stanowym w Montanie wskazują, że permetryna (jeden z pestycydów) przy wyższych temperaturach staje się mniej skuteczna w zabijaniu komarów przenoszących wiele chorób (np. żółtą gorączkę czy dengę).

Dużo poważniejszym skutkiem wzrostu temperatur będzie dla całej kuli ziemskiej rozmarzanie permafrostów, czyli wiecznej zmarzliny zajmującej ok. 24% powierzchni półkuli północnej, a zlokalizowanej głównie na terenach północnej Kanady, Alaski i Rosji. W skali lokalnej roztopy spowodują przesycenie gleby, zmianę stosunków wodnych, co z kolei będzie wywoływało spływy powierzchniowe. Jednak dla całego świata większe znaczenie ma fakt, że w wiecznej zmarzlinie są zamrożone dosłownie miliony ton dwutlenku węgla i metanu. Gdy takie ilości tych gazów cieplarnianych zaczną się uwalniać do atmosfery, to mogą one zniweczyć nasze dotychczasowe działania w przeciwdziałaniu globalnemu ociepleniu.

Czy jesteśmy przygotowani na skutki zmian klimatycznych?

Sami widzicie, że zmiany klimatyczne dzieją się naprawdę, a ich skutki stają się coraz poważniejsze i z czasem będą jeszcze bardziej odczuwalne. Przyjęte w grudniu 2015 porozumienie klimatyczne wyznacza pewne zobowiązania zarówno do ograniczania emisji gazów cieplarnianych, jak również do zwiększenia funduszy na adaptację do zmian klimatycznych. Jednak mimo tego, część państw, zwłaszcza tych biedniejszych, będzie miała duże problemy z efektami globalnego ocieplenia.

zmiany_klimatyczne_ND-GAIN_Index
Wskaźnik przygotowania i narażenia na skutki zmian klimatycznych / Źródło: ND-GAIN Index

Według Notre Dame Global Adaptation Index najlepiej ze zmianami klimatycznymi poradzą sobie Nowa Zelandia, Norwegia, Dania, Wielka Brytania oraz Niemcy. Trudne czasy czekają za to państwa afrykańskie, takie jak Demokratyczna Republika Kongo, Sudan, Republika Środkowej Afryki, Czad i Erytrea. Na 180 ocenionych krajów Polska jest na 22 miejscu, czyli powinniśmy to przetrwać.

W Muzeum Jutra już pokazują do czego przyczynił się człowiek. W niedalekiej przyszłości będziemy musieli się mierzyć nie tylko z częstszymi i bardziej ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, ale także między innymi ze wzrostem cen żywności oraz z migrantami klimatycznymi. Sprawa jest poważna. Dużo bardziej niż to, czy w tym roku białe święta będą na Wielkanoc.

 

Źródła: Raport FAO – The impact of disasters on agriculture and food security, NCDC NOAA Snow Cover Maps, Arctic NOAA – How rapidly is permafrost changing and what are the impacts of these changes?, Top ten European heatwaves since 1950 and their occurrence in the coming decades, IPCC 4th Assessment Report – Climate Change 2007: Synthesis Report (AR4), IPCC 5th Assessment Report – Climate Change 2014: Synthesis Report (AR5), Notre Dame Global Adaptation Index, Instytut Meteorologi i Gospodarki Wodnej, Environmental research web – Global warming may affect pesticide effectiveness

The form you have selected does not exist.